Η Χιονένια και Τριανταφυλλένια (Τα αδέλφια που έγιναν πουλιά)

Nikoletta Ceccoli

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια βασίλισσα που είχε δώδεκα αγόρια αλλά κανένα κορίτσι. Μια μέρα, εκεί που κένταγε, τρυπήθηκε κι έβγαλε λίγο αίμα και είπε:"Αχ! να είχα ένα κοριτσάκι, κόκκινο σαν το αίμα κι άσπρο σαν το χιόνι κι ας έχανα οτιδήποτε άλλο έχω". Τότε, μια γριά μάγισσα εμφανίστηκε μπροστά της και της είπε: "Σου δίνω το κορίτσι όπως ζητάς, αλλά αφού θες να χάσεις οτιδήποτε, θα σου πάρω τα δώδεκα παιδιά σου". Κι αμέσως η μάγισσα μεταμόρφωσε τα παιδιά σε δώδεκα μεγάλα πουλιά, που πέταξαν μακριά.



Όταν μεγάλωσε η βασιλοπούλα ήταν πεντάμορφη, άσπρη σαν το χιόνι, κόκκινη σαν τριαντάφυλλο. Γι' αυτό την ονομάσανε Χιονένια και Τριανταφυλλένια. Στενοχωριόταν πολύ όμως που δεν είχε αδέλφια, κι όταν έμαθε πως είχε δώδεκα και πως αυτή ήταν η αιτία της εξαφάνισης τους, λυπήθηκε τόσο πολύ που έφυγε στο δάσος για να τα βρει. Έψαχνε πολλές ώρες και τέλος βρήκε ένα σπιτάκι και μπήκε μέσα. Δεν υπήρχε κανείς εκεί κι αυτή τακτοποίησε τα πράγματα του σπιτιού. Σε λίγο μπήκαν μέσα δώδεκα μεγάλα πουλιά, κι ενώ η Χιονένια τα 'χασε, εκείνα αναγνώρισαν την αδερφή τους που έγινε η αιτία να μεταμορφωθούν, και θέλησαν να τη σκοτώσουν. Το κορίτσι όμως τους παρακάλεσε να τη λυπηθούν και ρώτησε τι μπορούσε να κάνει για να τους ελευθερώσει.

Της είπαν τότε ότι έπρεπε να μαζέψει βαμβάκι και να φτιάξει δώδεκα φορεσιές, αλλά, όλο τον καιρό που θα πλέκει δε θα μιλήσει καθόλου. Άρχισε λοιπόν αμέσως τη δουλειά της κι εκεί που μάζευε το βαμβάκι την είδε πόσο όμορφη ήταν το βασιλόπουλο της γειτονικής χώρας, την ερωτεύτηκε και την πήρε για γυναίκα του κι ας μην έβγαζε μιλιά. Επειδή όμως ήταν πεντάμορφη, η πεθερά της τη ζήλευε κι όταν γέννησε, της πήρε το παιδί, το 'ριξε σ' ένα πηγάδι και με λίγο αίμα άλειψε τα χείλι της Χιονένιας, λέγοντας στο βασιλόπουλο ότι η γυναίκα του έφαγε το παιδί τους. Η Χιονένια δε μιλούσε, όπως της είχαν παραγγείλει τα αδέλφια της. Ο βασιλιάς επειδή την αγαπούσε πολύ, δεν την άφησε κι έκανε κι άλλα παιδιά μαζί της. Η μάνα της όμως έκανε το ίδιο επί τρία χρόνια, κι έτσι στον τρίτο χρόνο αποφάσισαν να ανάψουν φωτιά και να κάψουν τη Χιονένια επειδή τάχα έτρωγε τα παιδιά της.

Η κοπέλα είχε τελειώσει το πλέξιμο, μόνο που δεν είχε προφτάσει να τελειώσει το ένα μανίκι από τη φορεσιά του μικρότερου αδερφού. Την έβαλαν λοιπόν πάνω στη φωτιά να την κάψουν, ενώ αυτή έβαλε γύρω της τα ρούχα που είχε πλέξει. Εκείνη τη στιγμή, εμφανίστηκαν δώδεκα μεγάλα πουλιά, φόρεσαν τα ρούχα που είχε πλέξει η Χιονένια και μεταμορφώθηκαν σε δώδεκα ωραία παλικάρια  Μόνο ο μικρότερος αδερφός, αντί για χέρι, είχε ένα φτερό πουλιού, επειδή του έλειπε το ένα μανίκι. Είπαν στην αδερφή τους ότι είναι ελεύθερη να μιλήσει κι αυτή εξήγησε στο βασιλιά τα όσα συνέβησαν με τα παιδιά της. Τον πήγε στο πηγάδι, όπου η πεθερά της είχε ρίξει τα νεογέννητα κι εκεί είδαν τα φίδια που τρώγαν τα τρία όμορφα παιδιά τους. Ο βασιλιάς την πίστεψε κι αμέσως σκότωσε τη μάνα του κι έζησε καλά με τη Χιονένια και κάνανε πολλά παιδιά.

Καταγραφή: Σπυρίδων Σπανός, 1959. Αφηγήτρια: Αστέρω Π. καταγόμενη από τα Καλάβρυτα. ΛΦ. 1534, 3-4.
Από το βιβλίο της Άννας Αγγελοπούλου "Ελληνικά Παραμύθια Α'. Παραμυθοκόρες", Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα, 2008, τρίτη έκδοση.

.......................................................................................................................................................


Το συγκεκριμένο παραμύθι ανήκει στον παραμυθιακό τύπο ΑΤ451 σύμφωνα με την κατάταξη των παραμυθολόγων Antti Aarne και Stith Thompson, οι οποίοι έχουν τοποθετήσει αυτό το παραμύθι στη θεματική ενότητα τη σχετική με τους μεταμορφωμένους συζύγους και άλλους συγγενείς, αμέσως μετά τον Αυγερινό και την Πούλια.
Ο παραμυθιακός τύπος των αδελφών που μεταμορφώνονται σε πουλιά, που οργανώνεται γύρω από το θεματικό πυρήνα της γέννησης ενός κοριτσιού μέσα σε μία οικογένεια με πολλά αγόρια, είναι γνωστός σε όλη την Ευρώπη, τη Μικρά Ασία, τη Βόρεια Αφρική . Στοιχεία από το ίδιο θέμα βρίσκονται ήδη από τον 12ο αιώνα στο έργο του μοναχού Jean de la Haute-Seule στην ιστορία των Παιδιών-Κύκνων.
"Ανάλυση του παραμυθιού επιχειρεί η Geneviève Calame-Griaule που διαπιστώνει τον «αιμομεικτικό» χαρακτήρα των αδελφικών σχέσεων, που εμποδίζει την ηρωίδα να φτιάξει δικιά της οικογένεια. Η συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο γάμος της δεν είναι αληθινός (δε μιλάει στον άντρα της) κι ότι η θηλυκότητα της δεν είναι αληθινή (της παίρνουν τα παιδιά και δε διαμαρτύρεται), όσο το πρόβλημα με τα αδέλφια της δεν έχει λυθεί, όσο δηλαδή δεν έχει πάψει να τα βλέπει ως τη μοναδική της οικογένεια". (Αγγελοπούλου, Άννα, Μπρούσκου, Αίγλη, "Επεξεργασία παραμυθιακών τύπων και παραλλαγών AT 300-499, τ. Β΄", Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα, 1999, σελ. 839-841).